Kolostomia – pytania i odpowiedzi

Nauczenie się pielęgnacji stomii jelitowej nie jest tak trudne, jak nauka chodzenia, prowadzenia samochodu czy też noszenia soczewek kontaktowych, ale wymaga czasu, żeby przyzwyczaić się do nowej sytuacji. Czynność jelita grubego można porównać do cyklu pracy pralki automatycznej. Przejście zawartości jelitowej z jelita cienkiego do jelita grubego przypomina moment, kiedy pralka automatyczna wkracza w ostatni cykl pracy ruchu obrotowego. Początkowo treść jelitowa dostająca się do jelita grubego jest płynna, ponieważ zawiera duże ilości wody – podobnie jak pranie przed odwirowaniem. W przypadku wyłonienia kolostomii dochodzi do usunięcia fragmentu jelita grubego, co można porównać do cyklu pracy pralki, w którym zabrakło wirowania, a z powodu usuniętego fragmentu jelita stolec pozostał miękki i nieuformowany.

Na początku będziesz potrzebował czasu, żeby przyzwyczaić się do obecności stomii i nauczyć się ją zaopatrywać. Wkrótce po zabiegu operacyjnym możesz mieć wrażenie, że nie podołasz nowej sytuacji, w której właśnie się znalazłeś. Ale z czasem, nabierając więcej sił i dochodząc do zdrowia przekonasz się, że „nie taki wilk straszny, jak go malują”. Niemniej jednak powrót do domu jest dużym wyzwaniem, a powrót do zdrowia zajmuje trochę czasu.
Prowadź swój dzienniczek, w którym mógłbyś zapisywać wszystkie niejasności i pytania. W ten sposób nie umkną one twojej uwadze podczas spotkań z lekarzem lub pielęgniarką stomijną.

Jest wiele wskazań do wyłonienia kolostomii, ale pytania i uwagi związane ze stomią pozostają zwykle te same. Stomia jest barwy czerwonej i pozostaje wilgotna. Ze względu na to, iż jest pozbawiona zakończeń nerwowych, nie jest wrażliwa na bodźce zewnętrzne, takie jak dotyk, ciepło, zimno, ból itp.

Przy kolostomii wydobywająca się ilość i konsystencja treści jelitowej jest cechą indywidualną, ale zależy również od miejsca, w którym została wyłoniona w obrębie jelita grubego. Przeciętnie w normalnych warunkach z kolostomii wydobywa się do 500 ml treści jelitowej na dobę i ma ona różną konsystencję. Może być to forma zwartego stolca jak u zdrowego człowieka, ale także bardziej płynna konsystencja owsianki. Charakter treści jelitowej może się zmieniać w ciągu dnia, zależnie od rodzaju i ilości przyjmowanych posiłków i płynów. Worek kolostomijny zamknięty  należy zmieniać w zależności od potrzeb, a worek otwarty opróżniać kilka razy na dobę, czasami także w nocy. Pacjent z kolostomią nie jest w stanie kontrolować ilości wydalanej treści jelitowej. Pamiętaj, że bardzo ważne jest wypijanie dużej ilości płynów/wody. Musisz również pilnować spożywania odpowiedniej ilości soli, ponieważ w związku z wyłonioną kolostomią tracisz codziennie więcej soli niż inne osoby. Jeśli przed zabiegiem operacyjnym miałeś jakieś ograniczenia dietetyczne, przyjmowałeś mniej płynów i/lub soli, zanim po zabiegu operacyjnym zaczniesz zwiększać ilość przyjmowanych płynów/soli skonsultuj się ze swoim lekarzem.

Pielęgnacja kolostomii krok po kroku – wymiana worka stomijnego

 Pamiętaj, że każda stomia wymaga indywidualnego podejścia.

Skóra wokół stomii, w miejscu gdzie przykleja się worek stomijny, nazywana jest okolicą okołostomijną. Część worka stomijnego, którą bezpośrednio przykleja się do skóry zwana płytką lub kołnierzem, stanowi swego rodzaju barierę ochronną dla skóry, a jednocześnie pozwala na swobodne oddychanie skóry wokół stomii.  Utrzymywanie skóry wokół stomii w czystości i jej ochrona przed kontaktem z wydobywającą się treścią jelitową jest niezwykle ważne. Nie tyle bowiem sam sprzęt stomijny, co stały kontakt treści jelitowej ze skórą jest przyczyną jej podrażnień. W przypadku wystąpienia podrażnień skóry wokół stomii, świądu, pieczenia czy bólu należy zdjąć worek stomijny, umyć skórę wokół stomii, spłukać i wysuszyć, a następnie przykleić nowy worek stomijny.

Wskazówki i rady

• Wiele stomii nie jest okrągłych, dlatego należy upewnić się, że płytka dokładnie przylega we wszystkich miejscach wokół stomii.
• W tym celu należy posłużyć się załączoną do sprzętu stomijnego miarką, która pozwoli dokładnie zmierzyć stomię i wyciąć odpowiedni otwór w płytce. Być może ta czynność będzie łatwiejsza, kiedy staniesz przed lustrem.
• Podczas pierwszych 3 miesięcy należy co tydzień sprawdzać rozmiar stomii, ponieważ w tym okresie stomia może zmieniać swoją wielkość i kształt.
• Jeśli twoja skóra jest wilgotna, można ją, przed przyklejeniem worka stomijnego, delikatnie osuszyć suszarką do włosów.
• Aby zwiększyć stopień przylegania płytki do skóry, przed przyklejeniem, można płytkę ogrzać, co spowoduje zwiększenie elastyczności i ułatwi przyleganie. W tym celu umieszcza się worek w ciepłym miejscu, można na przykład usiąść na nim, przytrzymać go pod pachą lub położyć na grzejniku przed założeniem.
• Nadmierne pocenie się skóry może znacznie zmniejszyć przyleganie płytki do skóry. Zastosowanie specjalnych bezzapachowych substancji hamujących pocenie się w miejscu przylegania płytki pomaga rozwiązać ten problem.
• Należy zachować szczególną ostrożność podczas stosowania kremów na skórę wokół stomii. Są one często tłuste i zmniejszają stopień przylegania płytki do skóry. Powinno się nakładać niewielką ilość kremu i dokładnie wetrzeć go w skórę przed naklejeniem worka.
• Wybrzuszenie wokół stomii może wskazywać na obecność przepukliny okołostomijnej. Należy wtedy zasięgnąć porady u pielęgniarki stomijnej.
• Wypadanie stomii polega na jej nadmiernym wystawaniu ponad poziom skóry – z jamy brzusznej wydobywa się zbyt duży odcinek jelita.
• Jeśli stwierdzisz wypadanie stomii lub przepuklinę okołostomijną i jednocześnie nie masz problemów z prawidłowym zaopatrywaniem stomii nie ma powodu do nagłego niepokoju. Powiedz o problemie podczas rutynowej wizyty u lekarza lub pielęgniarki stomijnej.
• Nie martw się, jeśli zauważysz że stomia krwawi podczas mycia – jest to normalne
  zjawisko, ponieważ ściana jelita jest delikatna podobnie jak śluzówka jamy ustnej.

Usuwanie włosów wokół stomii

Część osób uważa usuwanie włosów na skórze wokół stomii za konieczne. Najlepiej stosować do tego celu maszynkę do golenia lub nożyczki do przycinania długich włosów. Golenie „na sucho” jest nieprzyjemne i dlatego poleca się zawsze zwilżenie tej okolicy i używanie jednorazowych maszynek do golenia w celu uniknięcia infekcji. Golenie należy wykonywać delikatnie, przesuwając maszynkę zgodnie z kierunkiem wyrastania włosów; nie częściej niż raz w tygodniu. Ze względów higienicznych nie należy używać maszynek do golenia, z których korzystają inni członkowie rodziny. Nie poleca się stosowania kremów, pianek, żeli do golenia ani kremów do depilacji.

Zaplanuj kolejne czynności, które będziesz wykonywał przy każdorazowej zmianie
worka stomijnego.

Do tego celu będą potrzebne:

• Kosmetyczka z akcesoriami stomijnym.
• Specjalne chusteczki do zmywania skóry wokół stomii i do jej suszenia lub inne, które są wykonane z delikatnych materiałów.
• Ciepła woda do oczyszczenia skóry wokół stomii.
• Mydło bezzapachowe (jeśli zachodzi taka potrzeba).
• Worek stomijny lub płytka z workiem stomijnym.
• Nożyczki potrzebne do wycięcia odpowiedniego otworu w worku stomijnym lub płytce.
• Inne stosowane przez ciebie akcesoria do pielęgnacji stomii.

Zmiana worka stomijnego

• Odsłoń miejsce na skórze, gdzie znajduje się worek stomijny (w celu podtrzymania ubrania na czas zmiany sprzętu stomijnego, możesz posłużyć się spinaczem do bielizny lub agrafką)
• Jeśli używasz worki z możliwością opróżniania, opróżnij najpierw worek z zawartości jelitowej.
• Posmaruj skórę wilgotnym wacikiem, aby ułatwić odklejenie worka stomijnego.
• Ostrożnie odklejaj worek stomijny – zaczynając od góry, ciągnij płytkę do dołu przytrzymując jednocześnie skórę za pomocą specjalnych wilgotnych gazików lub chusteczek.
• Oczyść stomię i skórę wokół niej papierem toaletowym.
• Umyj stomię i skórę wokół stomii wilgotnymi chusteczkami lub delikatnymi ręcznikami papierowymi.
• Osusz dokładnie skórę.
• Nie stosuj żadnych maści czy kremów na skórę, o ile nie zaleci ci tego pielęgniarka stomijna lub lekarz.
• Zanim zaczniesz stosować nowy krem lub żel na skórę wokół stomii, do której przylega worek stomijny lub płytka, najpierw nanieś niewielką jego ilość na mały fragment skory wokół stomii, żeby się przekonać czy nie jesteś na ten kosmetyk uczulony.
• Pamiętaj o usunięciu folii lub papieru z worka stomijnego lub płytki przed ich przyklejeniem.
• Nie zapominaj o zabieraniu za sobą kosmetyczki ze sprzętem stomijnym i niezbędnymi akcesoriami za każdym razem, gdy wychodzisz z domu

 Nie zaleca się podczas mycia skóry wokół stomii stosowania chusteczek nasączonych środkami odkażającymi lub innymi, które mogą wywoływać podrażnienia.

 Wychodząc z domu zawsze zabieraj ze sobą zestaw stomijny.

 Zanim zaczniesz zmieniać worek, upewnij się, że masz przy sobie wszystkie niezbędne akcesoria.

Co robić ze zużytym sprzętem stomijnym
i jego zawartością

Woreczki wykonane z fizeliny są łatwe w opróżnianiu. Wszystkie worki stomijne powinno się opróżnić z zawartości jelitowej przed ich wyrzuceniem. Jeśli jest to możliwe, worek stomijny powinien być również wypłukany wodą. Opróżniony worek stomijny należy umieścić w dodatkowym worku foliowym, następnie zawiązać go i wrzucić do kosza na śmieci. Kiedy jesteś poza domem, zużyty worek stomijny można podwójnie zawinąć, zanim wyrzucisz go do kosza.

Pozbywanie się zużytego sprzętu stomijnego

• Jeśli używasz worków otwartych opróżnij zawartość worka stomijnego nad muszlą klozetową.
• Jeśli używasz worków zamkniętych natnij dolny róg worka i usuń zawartość worka do toalety.
• Nie wrzucaj worka stomijnego do toalety.
• Oczyszczony z zawartości jelitowej worek stomijny, a także wszystkie zużyte waciki i chusteczki wrzuć do osobnego worka na śmieci, zawiąż go i wyrzuć do kosza na śmieci.

Powrót do domu

Pierwsze tygodnie

Przez pierwsze 2 tygodnie po powrocie do domu, wszelkie czynności związane z pielęgnacją stomii będą zabierały nieco więcej czasu zanim staną się rutyną. Kiedy już zaufasz swoim umiejętnościom i nabędziesz wprawy, zmiana sprzętu stomijnego zajmie ci jedynie kilka minut podczas porannej toalety.
Na początku może ci się wydawać, że to stomia rządzi tobą, ale wkrótce to TY przejmiesz nad nią władzę.
Po zabiegu operacyjnym możesz mieć wzdęcia i uczucie pełności w jamie brzusznej. Ponadto świeża rana pooperacyjna jest również wrażliwa na ucisk. Możesz sobie pomóc nosząc przez pierwsze tygodnie po operacji luźniejszą odzież. Staraj się robić krótkie spacery co 2 godziny – usprawni to krążenie krwi i zmniejszy uczucie wzdęcia oraz innych przykrych doznań w okolicy miednicy i kończyn dolnych.

Aby uniknąć nadmiernych dolegliwości związanych z jamą brzuszną i zmniejszyć ryzyko rozwoju przepukliny okołostomijnej, zaleca się unikanie następujących czynności w pierwszych tygodniach po operacji:

• Koszenie lub ścinanie trawy.
• Używanie odkurzacza.
• Pchanie wózka dziecięcego, wózka inwalidzkiego czy wózka z zakupami.
• Kopanie ogródka.
• Dźwiganie ciężkich przedmiotów (takich jak pełen czajnik z wodą).
• Przesuwanie mebli.
• Mycie okien.
• Prasowanie.

Ze względu na objawy uboczne stosowanych leków, w tym leków przeciwbólowych, które mogą zmniejszać koncentrację i spowalniać czas reakcji, nie zaleca się również prowadzenia samochodu przez pierwsze tygodnie po zabiegu operacyjnym.

Na początku możesz mieć wahania nastroju, czyli lepsze i gorsze dni. Możesz być skłonny do płaczu, rozdrażniony, ale też zgryźliwy. Bądź pewny, że twoja rodzina i przyjaciele zrozumieją to i potraktują jako normalną reakcję, która jest konsekwencją przebytej operacji i okresu zdrowienia.

 Pamiętaj, aby zawsze uzupełnić swój zestaw stomijny.

 Przyjmuj oferowaną pomoc (drugi raz możesz jej nie otrzymać).

 Śpij, jedz i pij płyny regularnie.

 Rano masz najlepszą kondycję, popołudniu możesz już być zmęczony, a wieczorem
wyczerpany.

Zalecenia dietetyczne

Pamiętaj, że jedzenie powinno być przyjemnością! Dla pełnego zdrowia nasze ciało, szczególnie w okresie rekonwalescencji, potrzebuje różnorodnego pożywienia – sekret tkwi w tym, by wiedzieć co jeść i utrzymać organizm w równowadze.

Pamiętaj! To ważne, żeby:

• jeść o stałych porach,
• spożywanie posiłków było przyjemnością i odbywało się w miłej atmosferze,
• podczas jedzenia nie wykonywać innych czynności,
• podczas jedzenia usiąść wygodnie, najlepiej przy stole,
• nie pić i nie jeść w tym samym czasie, bo to może być przyczyną nadmiernych wiatrów,
• proteza zębowa – jeśli ją nosisz – była właściwie założona

 Pamiętaj, by twoja dieta była zrównoważona. Dobrze rozgryzaj pokarm i jedz powoli.

Podział produktów pokarmowych

Zalecenia dietetyczne po operacji:

• Spożywaj posiłki w mniejszych ilościach, ale za to częściej.
• Białka (pochodzące z mięsa, ryb oraz zawarte w produktach mlecznych) są niezbędne do prawidłowych procesów gojenia.
• Przed połknięciem dokładnie przeżuwaj pokarm, ułatwi to proces trawienia.
• Zastosuj próbę z widelcem – jeśli jesteś w stanie przekroić ugotowany pokarm widelcem, oznacza to, że jest on kruchy i łatwo ulegnie trawieniu.
• Jeśli utraciłeś apetyt, po prostu spożywaj pokarm, na który masz chęć.
• Słuchaj swojego ciała i swoich pragnień (natura wie najlepiej, czego ci potrzeba!).

 Słuchaj swojego ciała – nie ignoruj zachcianek pokarmowych!

Jedzenie na co dzień

• Spożywaj regularnie 3-4 posiłki dziennie.
• Staraj się, by twoje posiłki były urozmaicone.
• Jedz codziennie owoce i warzywa.
• Wypijaj codziennie dużą ilość płynów, zwłaszcza wody.
• Kieliszek wina, sherry czy piwo nie zaszkodzą, a urozmaicą twoje posiłki.
• Jeśli masz ileostomię dodawaj sól do jedzenia.

Zawsze pamiętaj, żeby codziennie wypijać dużą ilość płynów. Dorosły człowiek powinien wypijać 2,5 litra wody i innych płynów na dobę, co pozwala na pełne pokrycie zapotrzebowania ustroju na płyny. Łatwym sposobem, aby o tym pamiętać,
jest codzienne napełnianie wodą 2-litrowej butelki i opróżnianie jej do wieczora.

Zapach

Wskazówki i rady

• Jeśli worek stomijny jest prawidłowo założony, nie powinno się wyczuwać żadnych zapachów.
• Po zmianie worka stomijnego, oczyszczeniu wszystkiego i spłukaniu toalety wodą, pozbądź się zużytego worka we wspomniany wcześniej sposob. Pochłaniacz gazów zmniejszy lub wyeliminuje przykry zapach.
• Część pokarmów sprzyja powstawaniu gazów i nieprzyjemnych zapachów.
• Należą do nich cebula, czosnek, kalafior i kapusta. Jeśli ich jedzenie ma nieprzyjemne konsekwencje należy unikać spożywania tych pokarmów.
• Dodanie do worka stomijnego kilku kropli olejku waniliowego lub specjalnego neutralizatora zapachów może zmniejszyć nieprzyjemne doznania zapachowe.
• W eliminacji przykrego zapachu mogą również pomóc odświeżacze powietrza stosowane w łazienkach.
• Korzystny efekt wywiera spożywanie maślanki.

Nieprzyjemny zapach może być także wynikiem nieszczelności worka stomijnego – treść jelitowa może wydobywać się z samego worka lub przedostawać się pod płytkę. W takiej sytuacji należy natychmiast zmienić worek stomijny zarówno po to, by pozbyć się nieprzyjemnego zapachu, ale co ważniejsze, również po to, aby oczyścić i chronić skórę wokół stomii.

Gazy

U części osób wytwarza się większa ilość gazów w jelitach niż u innych.
Jeśli przed zabiegiem operacyjnym doświadczałeś tego, nie oczekuj zmiany po leczeniu chirurgicznym.
Tworzenie się gazów jest wynikiem połykania powietrza, wypijania napojów musujących i gazowanych, mówienia podczas jedzenia, palenia tytoniu, żucia gum i spożywania pewnych pokarmów.

Pokarmami, które sprzyjają tworzeniu się gazów jelitowych są:

(Dodawaj stopniowo do swojej diety te pokarmy i sprawdzaj jak się po nich czujesz.)

• Zielona fasola, gotowana fasola.
• Kalafior, brokuły.
• Cebula, czosnek.
• Słodka kukurydza, groszek.
• Morele, banany.
• Kapusta, szpinak.
• Ogórki.
• Grzyby.
• Jajka.
• Piwo.
• Laktoza (nietolerancja produktów pszenicznych).
• Precle.

W uniknięciu nadmiernych ilości gazów jelitowych pomoże:

• Doustne przyjmowanie tabletek węgla medycznego.
• Picie wody z olejkiem miętowym.
• Picie herbaty miętowej, mięty.
• Spożywanie cynamonu (jedzenie lub picie), ale tylko wtedy gdy nie jesteś w ciąży.
• Spożywanie kopru lub wypijanie herbatki z koprem.
• Picie ziół z dzięglem.
• Spożywanie szałwii (jedzenie lub picie).
• Picie jogurtów i napojów jogurtowych.